İçindekiler
Topkapı sarayı’nın 3. avlusunu gezeceğiz bu yazıda. Koca sarayı tek bir yazıda anlatmak mümkün olmadı.1 avlu, 2.avlu ve haremi 3 farklı yazıda detaylı aktarmaya çalıştım. 3. avlu Bâbü’s Saade’den itibaren başlıyor. Farsça “sarayın iç kısmı” Endurun demekmiş.
9 dönüm 3.avlu. Kale içinde kale gibi. Bu avluda tarihte sadece iki kere güvenlik zaafı olmuş. Genç Osman ve 3. Selim olaylarında bir padişahın kendi askerleri tarafından öldürülüşüne şahit olmuş bu avlu.
Avlunun başında Arz Odası ve onun hemen arkasında III. Ahmed Kütüphanesi yer alıyor. Avlunun sağ tarafında Enderun Mektebi, Meşkhâne, Seferli Koğuşu, Fatih dönemine ait bir köşk ve II. Selim dönemine ait bir hamam kalıntısı; avlunun sol yanında ise Silahdar Hazinesi, Kilerli koğuşu, Mukaddes Emanetler’in saklandığı dört kubbeli Hırka-i Saadet Dairesi, Enderun Ağalar Camii, Ak Ağalar Koğuşu ve Kuşhâne bulunmakta.
Arz Odası
Arz Odası ,Bâbü’s Saade’nin hemen karşısına yapılmış sanki Bâbü’s Saade’den içeri bakan, avluyu görmesin diye perde gibi.
Arz odası padişahın divan toplantılarından sonra sadrazam ile konuları kararlaştırtığı mekan. Aynı zamanda devlet büyüklerini, elçileri kabul ettiği yermiş. Hatırlarsanız Fatih Sultan’dan sonra padişahların divan toplantılarına katılmadığını söylemiştim. Padişah divana katılmadığı için divanda alınan kararların onaylanması için bu mekana ihtiyaç duyulmuş biraz.
Arz odasından görüşmeler başlayınca odanın içindeki ve dışındaki çeşmelere açılır, konuşmaların duyulması engellenirmiş. Arz odasında elçi kabulü, ulufe dağıtılan günlere denk getirilir imparatorluğun ihtişamı dosta düşmana gösterilirmiş.
Arz odasında yaşanan en vehim olay ise Sultan 3 Selim’in Nizamı Cedid adı ile yeni ordu kurma isteğine bazı asilerin ayaklanması. Maalesef Rusçuk ayanı onu kurmaya çalışmış, Babü’s Saade’nin kapısını kırarak içeri girmişse de padişahın başını ve yüzünü paramparça olarak bulmuş.
Büyük Küçük Endurun Odaları
Önce biraz devşirme sisteminden bahsedelim. Devşirme sistemi ile toplanan gayrimüslim çocuklar sarayda eğitilir ve sonrasında kabiliyelerine göre iş imkanları sunulurmuş. Devlet kademelerinde çok önemli yere gelebildikleri gibi bir savaşta şehit de düşebilirlermiş. Sanıldığını aksine zorla alınmıyorlarmış. Aile ikna ediliyormuş. Hatta bazı aileler çocukları iyi eğitim alsın diye devşirme olmalarına izin veriyormuş.
Çocuklar önce Türkçe ve İslamiyeti öğrenirmişler. Endurun eğitimi sonrası İstanbul, Bursa ve Edirne’deki köylü bir ailenin yanına verilerek eğitimlerin içselleştirilmesi sağlanırmış . “Türk’e verilmek” denilirmiş bu aşamaya.
Bâbü’s Saade’den sol tarafında yer alan küçük ve büyük Endurun odaları 9–11 yaşlarında devşirilen çocukların zeki ve fiziki bakımından iyi olanların yerleştirildiği yermiş. Diğer sarayların okullarında eğitilen, aralarında öne çıkanlar buraya getirilirmiş.
Edirne Sarayı, Galata Sarayı gibi okullarda eğitilen ve bunlar arasından seçilenlerin alındığı bir yermiş. Sınıfların olduğu bir okul değil ama hizmet içi eğitim gördükleri yermiş. Buradaki performanslarına göre ya terfi eder ya da kapıkulu ocaklarına, sipahi bölüklerine gönderilirlermiş. Burada verilen en ilginç eğitimlerden biri de doğan, şahin gibi yırtıcı kuşları, köpek ve tazıları eğitmekmiş.
Günümüzde Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nin bulunduğu bina sarayın en eski ve büyük camii Enderun Ağalar Camiymiş. Osmanlının son dönemlerinde anarji yattığı haline gelen yeniçeri ocaklarının ve Bektaşi derneklerinin kapatılmasının kararı da bu camiide alınmış.
III. Ahmed Kütüphanesi
3. Avlunun yani Enderun avlusunun ortasında ve Arz Odası’nın arkasında yer alan Lale Devri’nin gözde eserlerinden kütüphane.
Daha önce Mimar Sinan tarafından yaptırılan havuz köşkünün yerine 3. Ahmed kütüphane yaptırmış.(1718) Sultan kendi kitaplarını kütüphaneye bağışlarak Endurun ve harem’dekilerinde bu kitaplardan faydalanmasını sağlamış. Kitapların kesinlikle saray dışına çıkması yasakmış. 3. Ahmed gerçekten zevk sahibiymiş. Patrona Halil isyanıyla tahtan indirilmiş olsada 3 Ahmed çeşmesi ve kütüphanesi mimari olarak batı etkilerinin görüldüğü Lale Devri nin en güzel eserlerinden.
Has Oda
Hırka-i Saadet Dairesi Osmanlı padişahlarınca her zaman önemli bir yer olmuş. Burası padişahların hem çalışma büroları hem de bir ibadet ve tören yeriymiş. Mukaddes Emanetler bölümünde inanılmaz sıra oluyor. Osmanlı merasimlerine de konu olan iki önemli kutsal emanat burada sergilenmekte. Hırka-i Saadet ile Sancak-ı Şerif.
Hırka-i Saadet, Hz. Peygamber’in giydiği hırka, halifeden halifeye aktarılmış. Osmanlı padişahları da kendi halifeliklerinin simgesi saydıkları bu hırkanın koruyuculuğunu üstlenmiş. Has Oda, Mukaddes Emanetlerinden dolayı padişah kızlarının nikâh törenlerininde yapıldığı yer olmuş.
Has Odalılar Enderun’un en üst sınıfıymış bu yüzden saç ve zülüf bırakabilirlermiş. Bundan dolayı “zülüflü ağalar” olarak da bilinirlermiş. Has Oda’nın zülüflü ağaları padişaha hem hizmet ederlere hemde gerekirse arkadaşlık ederlermiş. Sürekli padişahın yakınında bulunan Has Odabaşı bir nevi padişahla birlikte yaşarmış. Has Odabaşılar’ın en ünlüsü İbrahim Paşa. Kanuni’nin Has Odabaşısı olan İbrahim Paşa önce vezir-i âzam, sonrada Kanuni’nin kız kardeşi ile evlenerek saraya damat olmuş.
Topkapı Sarayında Müze Kart Geçiyor mu?
Kısmi olarak müze kart geçiyor. Harem ve Aya İrini’de geçmiyor.
Topkapı Sarayı Giriş Ücretleri Ne Kadar?
Giriş farklı kombinasyonlarda mevcut. Online almanızı tavsiye ederim. Güncel bilet fiyatlarını buradan öğrenebilirsiniz.
Topkapı sarayı 1 avlu, 2.avlu, 3. avlu, 4.avlu ,harem yazılarıma bu linklerden ulaşabilirsiniz.
