Bir zamanlar, M.Ö. 384 yılında, Makedonya’nın küçük ama önemli bir kenti olan Stageira’da bir çocuk doğmuş. Bu çocuk, ileride Batı düşüncesinin en büyük iki filozofundan biri olacakmış: Aristoteles! 👑
Aristoteles’in zekâsı daha genç yaşlarda belli olmuş. 17-18 yaşlarındayken Atina’ya gitmiş ve Platon’un Akademisi’ne katılmış. Platon, o dönemde Atina’nın en saygın filozoflarından biriymiş. Aristoteles, Platon’un yanında yaklaşık 20 yıl kalmış ve felsefe dünyasında büyük bir yer edinmiş. Platon’un fikirlerine başlarda bağlı kalsa da, zamanla kendi yolunu çizmeye başlamış ve Platon’un öğretilerine ters düşen düşünceler geliştirmiş. Yani, bir zamanlar öğrencisi olduğu hocasına bir anlamda meydan okumuş! 😎
Platon, bilginin gerçek nesnelerden bağımsız ve soyut bir dünyada yer aldığına inanıyormuş. Aristoteles ise “Hayır!” demiş. Ona göre, bilgi duyularımızla algıladığımız somut nesnelerde yer alıyormuş. Yani gerçeklik bu dünyadaymış; başka bir alemde değil!
Aristoteles’in siyaset felsefesi de Platon’unkinden oldukça farklıymış. Platon ideal, kusursuz bir devlet modeli peşindeyken, Aristoteles var olan devletleri incelemeyi tercih etmiş. Ona göre en iyi yönetim şekli, zaten mevcut sistemler içinde en işlevsel olanı bulmaktaymış. Yani Aristoteles, hayalî idealleri değil, gerçekçi çözümleri önemsiyormuş. 🏛️
Aristoteles’in hayatındaki en ilginç dönemlerden biri ise Büyük İskender’in hocası olduğu zamandır. M.Ö. 343 civarında, Makedonya Kralı II. Philip, Aristoteles’i genç oğlu İskender’in eğitimiyle görevlendirmiş. Aristoteles, İskender’i sadece savaş ve strateji konusunda değil, felsefe, bilim ve sanat alanlarında da eğitmiş. İskender büyüyüp dünyanın yarısını fethedince, Aristoteles’in etkisinin ne kadar büyük olduğu daha iyi anlaşılmış. 🌍👑
Büyük İskender’in iktidarı ele geçirmesinin ardından Aristoteles, Atina’ya dönmüş ve kendi okulunu kurmuş: Lyceum (Lise). Bu okul, M.Ö. 335 yılında kapılarını açmış ve tam 860 yıl boyunca ayakta kalmış! Lyceum’da Aristoteles ve öğrencileri yürüyerek ders yaparlarmış. Bu yüzden Aristoteles’in okuluna Peripatetik Okulu (Yürüyenler Okulu) da denirmiş. 🚶♂️
Ancak İskender’in M.Ö. 323’te ölümü işleri değiştirmiş. Atina’da Makedon karşıtı bir hava esmeye başlayınca Aristoteles de hedef haline gelmiş. Ona “dinsizlik” suçlaması yöneltilmiş. Aristoteles ise “Atinalıların Sokrates’e yaptıkları hatayı bana da yapmalarına izin vermeyeceğim.” diyerek Atina’yı terk etmiş. Bir yıl sonra, M.Ö. 322’de, Aristoteles 62 yaşındayken hastalanıp hayatını kaybetmiş. 😔
Aristoteles’in mirası ise asırlara meydan okumuş. Fizik, gökbilim, biyoloji, zooloji, mantık, siyaset ve felsefe gibi pek çok alanda yazdığı eserler, hala modern bilimin temelini oluşturuyor. Onun mantık üzerine geliştirdiği yöntemler ise günümüzde bile kullanılmaya devam ediyor.
Yani Aristoteles, sadece bir filozof değil, aynı zamanda bilim insanı, öğretmen ve fikirleriyle dünyayı şekillendiren bir dâhiymiş! 👏🌍
Antik Yunan Filozofları ve Felsefeleri
1. Thales (M.Ö. 624 – 546):
Evrenin temel maddesini su olarak görmüş.“Her şey sudan gelir, suya döner.” Örnek: Su olmadan bitkiler büyümez, insanlar ve hayvanlar yaşayamaz. Yani su olmazsa hayat da olmaz!
2. Anaksimandros (M.Ö. 610 – 546):
Evrenin temel maddesini apeiron (sonsuz, belirsiz) olarak tanımlamış. Örnek: Bir dairenin sonu yoktur; başladığın noktaya geri dönersin. İşte apeiron da böyle, sonu olmayan bir şey! 🔄
3. Anaksimenes (M.Ö. 585 – 528):
Evrenin temel maddesinin hava olduğunu savunmuş.“Yoğunlaşma ve seyrelme ile maddeler oluşur.”
👉 Örnek: Nefes almazsak yaşayamayız. Ayrıca sıcak hava yükselir, soğuk hava çöker — yani hava sürekli hareket eder.
4. Pisagor (M.Ö. 570 – 495):
Evrenin temelinde sayılar olduğunu öne sürmüş, ruh göçüne inanmış. Örnek: 1+1 her zaman 2 eder. Sayılar evrendeki düzenin temelidir. Ayrıca doğadaki simetriler de sayıların düzenini gösterir. 🔢
5. Herakleitos (M.Ö. 535 – 475):
Evrenin temelinin ateş olduğunu, her şeyin sürekli değiştiğini söylemiş. “Aynı nehirde iki kez yıkanamazsın.”Örnek: Sabah uyandığında her şey aynı görünse de aslında değişmiştir. Nehir aynı olsa bile içindeki su akıp gider! 🌊🔥
6. Parmenides (M.Ö. 515 – 450):
Değişimi reddetmiş, varlığın tek ve değişmez olduğunu savunmuş. Örnek: Bir taş her zaman taştır. Rengi solsa bile özü değişmez. 🪨
7. Empedokles (M.Ö. 494 – 434):
Evrenin su, hava, ateş, toprak unsurlarından oluştuğunu söylemiş.Örnek: Ağaçlar topraktan beslenir, su ile büyür, güneşten enerji alır (ateş), ve nefes alır (hava). 🍃🔥💧🌍
8. Anaksagoras (M.Ö. 500 – 428):
Evrenin düzenini Nous (Zihin) ile açıklamış. Örnek: Yapboz parçalarını doğru şekilde birleştiren kişi zihin kullanır; evren de bir zihin tarafından düzenlenmiştir. 🧠🧩
9. Demokritos (M.Ö. 460 – 370):
Evrenin atomlar ve boşluk ile oluştuğunu savunmuş.
👉 Örnek: Kum taneciklerini düşün. Hepsi küçük küçük parçalardan oluşur. Atomlar da evrenin kum taneleridir! 🔬
10. Sofistler (M.Ö. 5. yy):
Bilginin göreceli olduğunu savunmuşlar.“İnsan, her şeyin ölçüsüdür.”
👉 Örnek: Bir elma kimine göre tatlı, kimine göre ekşi gelebilir. Doğru ve yanlış kişiye göre değişir. 🍎
11. Sokrates (M.Ö. 469 – 399):
Erdemi bilgiyle ilişkilendirmiş. “Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir.”
👉 Örnek: Sorular sormadan doğruyu bulamazsın. Öğrenmek için önce bilmediğini kabul etmelisin. 💡
12. Platon (M.Ö. 427 – 347):
İdealar teorisini savunmuş, ideal devlet modelini geliştirmiş.👉 Örnek: Bir üçgen çizdiğinde, mükemmel üçgeni çizemesen de zihninde bir üçgen fikri vardır. O mükemmel üçgen idealar dünyasındadır. 🔺
13. Aristoteles (M.Ö. 384 – 322):
Bilginin duyularla algılanan nesnelerden geldiğini söylemiş.
👉 Örnek: Elmayı tadarsın, rengini görürsün, kokusunu alırsın. Elma hakkında bilgiyi duyularınla edinirsin.
14. Epikuros (M.Ö. 341 – 270):
Mutluluğu haz ve acıdan uzak yaşam ile ilişkilendirmiş.
👉 Örnek: Tatlı yemek seni mutlu edebilir ama fazla yersen miden ağrır. Dengeli olmak mutluluğu getirir. 🍫😊
15. Zenon (M.Ö. 334 – 262):
Stoacı felsefenin kurucusu olarak doğaya uygun yaşamayı savunmuş. Örnek: Yağmur yağdığında şikayet etmek yerine yağmuru kabul etmek gerekir. Doğayı kabullenmek erdemdir. 🌧️🌿
