İçindekiler
İstanbul’un ilk kilisesi ve müzesi, Osmanlı’nın silah deposu Aya İrini. Tarihi yarım adanın incilerinden. Topkapı sarayının 1. avlusunda yer alan Aya İrini, Ayasofya ile karşılıklı bakışıyorlar.
Aya İrini Neden Camiye Çevrilmemiş?
Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u alınca Ayasofya’yı camiye çevirmiş fakat Aya İrini’yi cami yapmamış. Benim tahminim o dönemde hala Hristiyanlığı yaşayan padişah anneleri olabilidiği gibi Fatih’in azınlıklara anlayışlı davranma politikası olabilir.
Aya İrini’nin Tarihi – Aya İrini Ne Demek?
“Kutsal Barış” anlamına gelen Hagia Eirene (Aziz İren) kutsal bir azize isminden gelmekte. Yaklaşık 2.500 yıllık bir tarihe sahip Aya İrini Bizans’ın ilk kilisesi. Kilisenin 4. yüzyılın başlarında İmparator I. Konstantin zamanında yapıldığı biliniyor. Yapımında, Apollon, Artemis ve Afrodit tapınaklarından getirilen kalıntılar kullanılmış.
532 yılında meydana gelen Nika ayaklanmasında yandığı için Jüstiniaos tarafından tekrar yaptırılmış kilise. Nika ayaklanması Konstantinopolis’in gördüğü en büyük ve en şiddetli ayaklanma demek yanlış olmaz sanırım. Şehrin en kıymetli yapılarını ciddi anlamda tahrip edecek kadar hem de. Onbinlerce insanın öldüğü, şehrin yarısının yandığı bir ayaklanma bu. 13 Ocak 532’de öfkeli ve oldukça kalabalık gruplar Hipodrom Meydanı’na gelerek İmparator 1. Justiniaus’a hakaretler etmeye başlamışlar. İmparator Hipodrum’un yanındaki sarayından kalabalığı güvenle izleyebiliyormuş. Devamındaki beş gün içerisinde sarayda fiili bir kuşatma da yaşanmış. Hikâyenin sonunda imparator Justiniaus ayaklananlardan yaklaşık 30.000 kişiyi hipodroma kapatarak katlettirmiş.
Aya İrini Bizans mimarisinde tek atriumlu kilise olarak biliniyor. İnançlar ve mabetler konusunda uzmanlaşmış kişiler, Aya İrini’nin Pagan inancındaki mabetlere benzediğini söylüyorlar.
Mozaikten işlemeler içerisinde büyük bir haç göreceksiniz. Kilisenin kubbesinde bulunan apsiste’de Tevrat’tan bir ayet yazılı. Diyor ki; ‘Yeryüzünde yaptığı iyi işlerle, cennet mekânına yükselişini sağlayanın adı Tanrı’dır.’
Aya İrini Efsanesi
Aya İrini Kilisesi’ne ismini veren aslında Penelope adında genç bir kadın. Efsaneye göre Büyük Konstantin’in, şehri başkent yaparak yeniden imar ettiği dönemde birçok Romalı gibi o da Konstantinopolis’e gelmiş. İnançlı bir Hıristiyan olan Penelope, Roma halkını Hz İsa ile tanıştırmak için çaba harcamış. Ancak bunu ret eden pagan Romalılar, Meryem Ana’yı inkar etmesi ve Paganizm’e tabii olması için kadına çeşitli işkenceler yapmışlar.
Önce yılanlarla dolu bir kuyuya atmışlar fakat yılanlar hiç birşey yapmamışlar. Ardından kadını büyücülükle suçlayarak taşlamışlar. Atlara bağlayıp saatlerce sürüklemişler ve hiçbirinde zarar görmeyince Romalılar ona biat etmeye başlamışlar. Bunun neticesinde İmparator Konstantin, genç hanımı azize ilan ederek “Kutsal Barış” anlamına gelen St Hagia Eirene ismini vermiş ve onun onuruna Aya İrini Kilisesi’ni yaptırmış.
Kiliseyi yaptırdığı yer ise son derece anlamlıdır: Pagan Jüpiter tapınağının üstüne!
Osmanlı Döneminde Aya İrini
Aya İrini, Osmanlı’ nın ilk müzesiymiş. Üst kata çıkan çift kanatlı merdivenler Osmanlı döneminde yapılmış. İstanbul`un fethinden sonra kilise camiye çevrilmediği için yapıda önemli bir değişiklik yapılmamış. Bir süre silah deposu olarak kullanıldıktan sonra ilk imparatorluk müzesi olmuş. Müze, bir süre sonra yeterli gelmeyince 1875 yılında Çinili Köşk`e taşınmış Aya İrini askeri müze olarak kullanılmış.
Aya İrini Giriş Ücretleri Ne Kadar? Müze Kart Geçerli Mi?
MüzeKart, Topkapı Sarayı içerisinde bulunan Harem Dairesi, Aya İrini Anıtlarında maalesef geçerli değil. Ayrıca bilet almanız gerekiyor. Tek Aya İrini Biletleri 45TL. Fakat değişik kombinasyonlu biletler var. Linkteki siteden fiyatlara bakabilirsiniz.
Aya İrini Ziyaret Saatleri
Salı hariç haftanın her günü 09:00 – 18:00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.
Aya İrini Etkinlikleri
Akustiği nedeniyle özellikle klasik müzik konserlerini için tercih ediliyor Aya İrini kilisesi. İKSV bünyesinde birçok sanat etkinliği yapılıyor. 2023 Ocak ayında gittiğimde restorasyon vardı. Sanırım bir süre etkinlik olamayacak. Etkinlikleri Biletix üzerinden takip edebilirsiniz. 2 kere klasik müzik konserine gitme şansım oldu. Kilisenin akustik gerçekten çok iyi. Başımdan şöyle bir komik bir olay geçmişti. Konser sırasında oğlum aradı, çağrıyı red etmeye çalışırken elim hoparlere geldi ve telefon elimden kaydı öndeki sandelyenin altına düştü. Oğlum sürekli “Anne.. Aloo diye bağrıyordu. Neredeyse bütün salon benim oğlanı dinledi ben telefonu bulana kadar. Akustiği gerçekten çok iyi.:)
